حمام تاریخی سلطان امیر احمد

خزینه تاریخی سلطان امیر احمد
کاشان و گرمابه های تاریخی
گرمابه های تاریخی کاشان , از جمله اثر ها باشکوهی می‌باشند که در دوران صفوی مورد حمد جهانگردان داخلی و فرنگی شده , به گونه ای که شاردن فرانسوی می گوید : « خزینه های کاشان فوق العاده خوب , عالی و منزه میباشند . »
این گرمابه ها با معماری خوب خصوصیت های یگانه یکی‌از پنج عنصر با اهمیت شهر ( مسجد , بازار , منزل , خزینه , آب انبار ) به شمار می‌آید از جمله گرمابه های دارای اسم و رسم کاشان می شود به حمام های گلشن فین , گرمابه پاد شاه امیر احمد , خزینه گذرنو , گرمابه عبدالرزاق خان , گرمابه محتشم و . . . اشاره نمود . ولی گرمابه های میرعماد , اردهال و ملاقطب نیز در زمره خزینه های سابق بوده اند .

 

 

خزینه تاریخی پادشاه امیراحمد
گرمابه تاریخی پادشاه امیراحمد , مثال ای از خوشگل ترین خزینه های جمهوری اسلامی ایران از حیث معماری و تزئینات با وسعت 1000 متر مربع در محله فرمانروا امیراحمد بنا شده در خیابان علوی است که وجه تسمیه آن به جهت مجاورت با امامزاده فرمان روا امیر احمد ( نوه امام جواد ( ع ) ) هست . کارشناسان اثر ها باستانی , از اثر ها میراث دوران پیشین از زمین لرزه پر اسم و رسم 1192 هـ . ق کاشان , عمر این خزینه را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجار میباشد .
این سازه مشتمل بر دو خزینه کوچک و بزرگ بوده که در روزها مختص هفته , مورد به کارگیری اهل یک محل محل قرار می گرفته است .
یکی مورد ها کلیدی این سازه , آهک بری و گچبری هایی است که تعداد 17 لایه مرمتی , بیان کنده عمر قرار بر این است . از سایر شاهکارهای سازه , بام زیبای آن می‌باشد . بام این گرمابه , یکی‌از زیباترین بامهای گنبدی صورت جمهوری اسلامی ایران بوده که روی هر گنبد , شیشه‌ های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نوروروشنایی کافی برای قسمت‌ های گوناگون خزینه , بازدارنده مشاهده کرد به باطن شود .

قسمت های متفاوت خزینه
دو بخش کوچک و بزرگ خزینه به ترتیب دربرگیرنده نصیب هایی همچون جلو خان , سردر محل ورود , هشتی , راهروهای ارتباطی , سربینه , در بین در , ‌ گرم منزل , حمام , صفه فرمانروا نشین , اتاق تمیز کاری , تون , گربه رو ( چپیله ) , دستک , برف انداز , لیوان منزل و چاه منزل هست . اما دو فضای دارای اهمیت در گرمابه های سابق به ترتیب , سربینه و گرم منزل می‌باشد .

1ـ سربینه
فضای اولیه گرمابه , بینه یا این که سربینه , محل تعویض لباس و جای مهیا شدن برای استحمام یا این که خروج از گرمابه بوده , بینه یا این که سربینه , مهم‌ترین و قشنگ ترین فضای گرمابه است , فضایی پهناور و لبریز تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی دربین , در حوالی فضای میانی بینه , سکوهایی برای استراحت مراجعین است که برای ورود به آن ها , بایستی از یک‌سری پلکان بالا می رفتند و پاها را قبلی از ورود در آبگینه های روی سکوها می شستند , بیشترین تزیینات گرمابه , مدام در بینه است . کف بینه و غرفه های اطراف آن معمولاً سنگی است .
نورپردازی منظم بینه بر تاثیر این تزیینات می‌افزاید . آبگینه باطن سربینه و فواره آن , ادب محیط را دو چندان می نماید .
خزینه در دیرباز صرفا محل استحمام نبوده , بلکه مکانی برای گذراندن زمان ها فراغت , مذاکره و تبادل لحاظ , رفع خستگی و چه بسا عبادت , گرد وارد شدن عزیزان و حل و فصل مسایل معاش بوده , در واقع وسعت فراوان سربینه , گرمابه شاه امیراحمد , خویش گواه این زمینه می‌باشد .
اما سربینه خزینه شاه امیراحمد , به صورت هشت ضلعی با گچبری های قشنگ و سقف قانونی بندی و جاکفشی های سنگی که ستون ها و دیوارهای آن با کاشی معرق تزیین شده‌است .
در سقف سربینه , عبارت شریفه لا به لا اله الا الله ( جهت قبله ) و در طرف مقابل مورخ 1192 هـ . ق نشان از بازسازی مکان بعد از زمین‌لرزه دارای اسم و رسم عصر زندیه میباشد .

2ـ گرم منزل
فضای دوم در گرم منزل , محل شستشو و پاکسازی تن است . گرم منزل اکثر زمان ها فضایی معمولی خیس از بینه است که کناره هایی برای نشستن و شستشو دارااست . حمام آب گرم و آبگینه آب سرد و فضاهایی سری خیس برای استحمام در جوار گرم منزل جای دارد .
نور و روشنایی گرم منزل از نوروفروغ گیرهای سقفی تامین می شود . نورگیرهایی با شیشه های عدسی مثل موجود است تا روشنایی کافی وارد خزینه شده و باطن خزینه هم چشم نشود .
ازاره و دیوار گرم منزل تا یک متر کاشی کاری معرق و تا سقف آهک بری با ملات ساروج میباشد .

جور معماری
گرمابه های دیرین , معماری پیچیده ای داراست و گهگاه دو خزینه در کنار همدیگر قرار میگیرند .
بینه میان محل ورود خزینه و گرم منزل جای‌دارد , هوای بینه را نصفه گرم می کردند تا مراجعان یکباره با هوایی گرم مواجه نشوند و همینطور در هنگام خروج از گرم منزل , سلامتشان در خطر نیفتد .
محل ورود خزینه و هم فضای در بین بینه و گرم منزل را که «میان در» نامیده می توان به نوعی با پیچ‌و‌تاب فراوان پباده سازی می کردند که جلو تبادل بی واسطه حرارت و رطوبت را بگیرد و هوای خارج گرمابه به بینه و هوای بینه به گرم منزل و بالعکس به سهولت منتقل نشود . کل گرمابه را برای محافظت گرمای درونی آن , معمولاً ذیل خیس از مرحله زمین و باطن خاک می ساخته اند .
قسمتی از فضاهای گرمابه هم نقش پشتیبانی دارااست . یعنی فضاهای ذی‌ربط به تامین آب و حرارت خزینه مانند تون و انبار هیزم , که تون محل افروختن حریق در پشت گرم منزل و گرمابه قرار داشته و از خارج گرمابه به آن وارد می‌شوند . گرمابه به حیث اصول فنی که بایستی در ساختنش رعایت شود , از پیچیده ترین گونه های قراراست .

سوابق بازسازی و مرمت
این سازه با شماره 1351 در سال 1335 هـ . ش در فهرست اثر ها تاریخی مملکت به ثبت رسیده است و بعد در سال 1375 هـ . ش بوسیله هیات امنای تجدید بنا و تجدید بنا بناهای تاریخی کاشان و همینطور دقت وزیر وقت صنعت های و معادن , آقای مهندس محلوجی به وسیله شهرداری کاشان خریداری شد . این گرمابه , مدتی تغییر‌و تحول کاربردی یافته و تحت عنوان سفره منزل و قهوه منزل سنتی به کارگیری شد البته امروزه تحت عنوان موزه زیر پوشش اداره رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان سازمان می شود .