ارامگاه صائب تبریزی

ارامگاه صائب تبریزی
عیش روز جاری علاج حزن فردا نکند

مستی شب ندهد سود به خمیازه صبح

میرزا محمّدعلی صائب تبریزی در سال ۱۰۰۰ هجری در تبریز زاده شد . بابا وی تاجری دارای اعتبار بود . خانوادهٔ صائب جزء هزار خانواری بودند که به فرمان فرمان روا عباس نخستین صفوی از تبریز کوچ کرده و در محله عباس‌آباد اصفهان بومی شدند , و این مردمان را تبارزه ( تبریزی‌های ) اصفهان می‌نامیدند .

صائب در اصفهان به یاددادن علم ها عصر پرداخت . در جوانی به حج رفت و در رجوع و برگشت به شهر مشهد مقدس مهاجرت کرد .

صائب در سال ۱۰۳۴ ه . ق از اصفهان عازم هندوستان شد و آنگاه به هرات و کابل رفت . حکمران کابل , خواجه احسن‌الله معروف به ظفرخان , که خویش شعر سرا و ادیب بود , مقدم صائب را گرامی داشت . ظفرخان بعد از مدتی به خاطر جلوس پادشاه عالم , عازم دکن شد و صائب را هم به همراه خویش پیروزی .

در سال ۱۰۴۲ ه‍ . ق صائب به کشور‌ایران رجوع و در اصفهان اقامت گزید . فرمان روا عباس دوم صفوی به وی جایگاه ملک‌الشعرایی اعطا کرد . صائب هشتاد سال معاش کرد و در اصفهان چشم از عالم فروبست . درگذشت وی در سال ۱۰۸۶ یا این که ۱۰۸۷ ه . ق بوده‌است .

آرامگاه وی در اصفهان , در محلهٔ لَنبان , در محلی است که در طول حیات وی دارای اسم و رسم به توکل میرزا صائب بود . مقبرهٔ صائب در باغچه‌ای در اصفهان در خیابانی که به اسم وی نامگذاری شده است جای دارد .

صائب تبریزی شاعری کثیرالشعر بود , شمار اشعار صائب را از شصت هزار تا صد و بیست هزار بیت گفته‌اند . اثر ها صائب جز سه چهار هزار بیت قصیده و یک مثنوی کوتاه و ناقص به اسم قندهارنامه و دو سه قطعه , کلیه غزل است . افزون بر پارسی او هفده غزل به ترکی آذربایجانی هم دارااست .


آرامگاه

 

شعر سرا بلندپایهٔ سبک هندى در اصفهان درگذشت و در گلشن شخصى خویش , به اسم گلشن توکل مشرف به شهر نیاسر , به خاک سپرده شد . بعداز وى , فرزند و نوادهٔ وی هم در کنارش مدفون شدند . آرامگاه , با دقت به زمان حیات وی و شهرى که در آن زیسته و درگذشته , از معمارى دوران صفویه الهام گرفته است . بناى مزبور , حیاط زیبایى به ارتفاع ۱۴/۲۰ , پهنا ۶ و طول ۸ متر داراست که حدود ۲ متر از مرحله گلشن بلندتر تاسیس شده است و روستا پلهٔ ‌سنگى سراسرى داراست . بر روى سرستون‌ها , قوس‌ هاى جناغى قرار گرفته و تحت سقف , با طرح شطرنجى آیینه کارى شده‌است . جبههٔ شرقى و غربى تراس داراى دو دهنه , یک ستون و دو قوس است . سنگ مزار صائب عبارت است از یک قطعه سنگ مرمر یکپارچهٔ یزدى که سنگ مزار قدیمى را در اواسط آن جاسازى کرده‌اند . سنگ اصلى مزار که به دو نیم شده‌است , داراى کتیبه‌اى دربرگیرنده یک باخبر و یک غزل از صائب به خط محمدصالح , خویش‌نویس پر اسم و رسم دورهٔ صفوى است . یک بیت شعر و مورخ کتابت سنگ قبر چنین آمده است : «محوکى از صفحهٔ دل‌ها شود اثر ها اینجانب اینجانب به عبارتی ذوقم که مى‌یابند از گفتار من» مورخ سنگ قبر چنین است : «تحریراً فى شهر جمادى الاول سنهٔ ۱۰۸۷ حاجتمند محمدصالح» . مقابل حیاط آرامگاه , آبگینه و آبنماى بزرگى مثل آبگینه عمارت چهل ستون ساخته شده است . در بالاى قبر صائب , دو قبر دیگر هم است : یکى وابسته به فرزند صائب است ; با این کتیبه : «وفات مرحمت و غفران پناه میرزا محمد محسناء بن میرزا محمد على صائب فى ۷ شهر محرم‌الحرام سنهٔ ۱۱۴۹» . و قبر دیگرى با کتیبهٔ : «وفات مرحمت و غفران‌ پناه میرزا محمدعلى ولد میرزا رحیم صائب بتاریخ یوم یک شنبه ششم شهر جمادى‌الثانیه سنهٔ ۱۱۴۱» .

مسجد رحیم خان اصفهان

مسجد رحیم خان اصفهان
مسجد رحیم خان اصفهان یکی‌از جاذبه های تاریخی این شهر است که بوسیله میر حسن نوئی در محله نوی اصفهان سازه شوید و زیرا وفات نمود این سازه نصفه کاره باقی ماند . محمد رحیم خان بیگلربیگی وقت اصفهان به ادامه ساخت سازه پرداخت ولی قدمت ایشان هم کفاف نکرد و به همین بهانه برادرانش ساخت مسجد را به اتمام رساندند . این مسجد در سالیان اخیر هم بوسیله مردمان تزئین و کاشی کاری شده‌است . تزئینات و خطوط مسجد رحیم خان برگرفته از مسجد سید اصفهان است .

طبق متن بسیاری از کارشناسان و محققین برخی از کتیبه های این مسجد از کتیبه های مسجد سید گرده برداری شده‌است . در ضلع شمالی مسجد شبستان بزرگ و با شکوه آن جای‌دارد که کاشیکاری آن در سال ۱۳۷۸ هجری قمری صورت گرفته شده‌است زیرا شبستان مسجد و گنبد و باطن آن به دلیل درگذشت بانی آن کاشیکاری نشده بود . شبستان مسجد یک کدام از مطرح ترین شبستانها در اصفهان است .
 

 

معماری :

مسجد رحیم خان اصفهان , مسجدی چهار ایوانی است . همینطور کتیبه هایی با خط نستعلیق و ثلث در آن مشهود است که در آن عباراتی از کاشی عمل و تولید کننده سازه هم یاد شده‌است .
پلان مسجد رحیم اصفهان دارنده سه درب است که درب شمالی آن بزرگ و دارنده کاشی کاری است و از روش دالانی دراز به صحن مسجد شیوه یافته که شبستان زیبایی به چشم می خورد . حرم میر حسن , بانی مسجد هم در ایوان غیر وابسته ای قرار گرفته است و کنار ایوان هم بقاع تنی چند از روحانیون مشاهده میشود .
این مسجد دارنده سه حیاط جنوبی , شرقی و غربی است که در سمت شمالی شبستان زمستانه جای دارد . تراس جنوبی مسجد رحیم خان اصفهان از سایر حیاط های این مسجد بزرگ خیس است و از کاشی کاری های زیاد زیبایی شامل است . بر روی تراس شرقی سازه , گل دسته مسجد قرار گرفته است .
در محراب بزرگ مسجد رحیم خان کتیبه های قرآنی با خط ثلث نقش بسته است . در سقف مسجد رحیم خان اصفهان خشت با ازاره های مرمری فعالیت شده و با کاشی کاری های زیبایی تزئین شده‌است .
شبستان دارای اهمیت در سمت قبله متشکل از سه نصیب است . دو نصیب چپ و راست هرمورد دارنده چهار ستون بزرگ سنگی به قطر حدود ۸۰ سانتیمتر با اساس ستون و سرستون ها به قطر بیش تر از ۱۲۰ سانتیمتر میباشند . نصیب مرکزی شبستان در ذیل گنبد دل نما قراردارد . کف گنبد منزل با کاشی های ۲۰*۲۰ فیروزه ای و کف دو نصیب چپ و راست با آجر ناپخته گلیم بافت شده‌است . بدور گنبد ۱۶ پنجره موجود هست و در تحت گنبد چوبهای متعددی بصورت شبکه ای به گنبد متصل می باشند که سنگینی وزن گنبد را تحمل مینمایند که تمامی آنها به تیرک بزرگی توکل کرده اند . شاید این چوبها بعد ها به گنبد متصل گردیده اند .
در محل ورود حیاط قبله یک سنگاب جای‌دارد که بلندی آن تا کمر آدم است و در شمالی ترین نصیب تراس هم سنگاب کوچکتر موجود است .
باطن ایوان مسجد دو سکوی نماز شمالی و جنوبی در دو طرف آبگینه جای‌دارد که هریک از این سکوها محرابی جدا دارا‌هستند . در دو سوی شرقی و غربی مسجد نزدیک فضای گنبد منزل دو راهروی محل ورود است که به کوچه های شرقی و غربی مسجد خط مش دارا‌هستند . در سمت جنوبی سردر شرقی , حوضخانه و توالت مسجد قرار گرفته که دری از خارج و دری هم از باطن مسجد داراست . این حوضخانه دارنده چهار ستون سنگی و حوضی چهارگوش دربین آن‌ها است .
برفراز حیاط شرقی مسجد یک مأذنه چوبی مستطیل صورت با گنبد رک جای‌دارد و در دورادور سه طرف این تراس شبستان کوچکی است که احتمال دارد محل درس بوده است . در دو طرف شرقی و غربی مسجد اتاقهایی قرار گرفته و بر بالای دالان محل ورود شرقی ( پشت سردر ) سه حجره برای طلاب علم ها فقاهتی تاسیس شده است . در سمت غربی مسجد هم در طبقه دوم دیوارها و نیم طاقهایی است که احتمال می‌رود برای زیبایی مسجد بوده است .
شبستان شمالی , فضایی چهل ستونی قشنگ و یک متر تحت خیس از تراس مسجد است . این مسافت یک متری را ازاره های سنگی دورتا بدور گرفته اند . شبستان دارنده هفت درگاه است که درگاه میانی در محل ورود و سایر پنجره میباشند .